Glosariusz

Długa samogłoska (ang. long vowel, taj. สระเสียงยาว) – W języku tajskim każda samogłoska wymawiana jest albo długo, albo krótko, co zmienia znaczenie słowa oraz może wpływać na ton sylaby.

Fałszywa grupa spółgłoskowa (ang. false consonant cluster, taj. อักษรควบไม่แท้) – Jest to grupa spółgłoskowa, w której spółgłoską początkową jest jedna z następujących ( จ, ซ, ท, ส, ศ ), a spółgłoską kończącą jest nieme ร.

Grupa spółgłoskowa (ang. consonant cluster, taj. อักษรควบ) – Dwie spółgłoski, które funkcjonują w sylabie jako jedna.

Klasa niska (ang. low-class, taj.อักษรต่ำ) – Jedna z trzech klas spółgłosek w języku tajskim. Żywe sylaby, które zaczynają się od spółgłoski z klasy niskiej, wymawiane są z pośrednim tonem, o ile nie ma znacznika tonu. W przypadku sylab martwych, gdy samogłoska jest długa, to ton będzie opadający, a gdy samogłoska jest krótka, to ton będzie wysoki. Ze spółgłoskami z klasy niskiej występować mogą tylko dwa pierwsze znaczniki tonu – „mai ek” ( ่ ) i „mai too” ( ้ ) i oznaczają odpowiednio ton opadający i wysoki.

Klasa spółgłoski (ang. consonant class) – W języku tajskim spółgłoski dzielą się na trzy grupy: niską, średnią i wysoką, co istotnie wpływa na ton leksykalny sylaby.

Klasa średnia (ang. mid-class, taj. อักษรกลาง) – Jedna z trzech klas spółgłosek w języku tajskim. Żywe sylaby, które zaczynają się od spółgłoski z klasy średniej, wymawiane są z pośrednim tonem, o ile nie ma znacznika tonu. W przypadku sylab martwych bez znacznika tonu sylaba wymawiana jest z tonem niskim. Ze spółgłoskami z klasy średniej występować mogą wszystkie cztery znaczniki tonu i oznaczają odpowiednio niski, opadający, wysoki i rosnący ton.

Klasa wysoka – (ang. high class, taj. อักษรสูง) – Jedna z trzech klas spółgłosek w języku tajskim. Żywe sylaby, które zaczynają się od spółgłosek z wysokiej klasy, wymawiane są z rosnącym tonem, o ile nie ma znacznika tonu. W sylabach martwych bez znacznika tonu jest to niski ton. Ze spółgłoskami z klasy niskiej występować mogą tylko dwa pierwsze znaczniki tonu – „mai ek” ( ่ ) i „mai too” ( ้ ) i oznaczają odpowiednio ton niski i opadający. Z fonetycznego punktu widzenia wszystkie spółgłoski z wysokiej klasy to albo spółgłoski przydechowe, albo trące.

Klasyfikator (ang. classifier, taj. ลักษณนาม) – W tajskim każdy rzeczownik pospolity ma przypisany jeden lub więcej klasyfikator, którego używa się, aby określić jego ilość. Klasyfikatory często odnoszą się do kształtu lub innej cechy zewnętrznej grupy rzeczowników, do której są przypisane.

Krótka samogłoska – (ang. short vowel, taj. สระเสียงสั้น) – W języku tajskim każda samogłoska wymawiana jest albo długo, albo krótko, co zmienia znaczenie słowa oraz może wpływać na ton sylaby.

Martwa sylaba – (ang. dead syllable, taj. คำตาย) – Jest to albo otwarta sylaba z krótką samogłoską, albo zamknięta sylaba z martwym zakończeniem. W tym drugim przypadku należy rozróżnić między długą i krótką martwą sylabą.

Martwe zakończenie sylaby – W zamkniętej sylabie jedno z następujących zakończeń: /-k/, /-p/ lub /-t/.

Osiem protokołów zakończenia sylaby (ang. eight word-ending protocols, taj. มาตรา) – W tajskiej fonologii tak nazywa się osiem możliwych dźwięków kończących sylabę.

Pintu (ang. phinthu, taj. พินทุ) – Jest to znacznik ortograficzny umieszczany pod spółgłoską oznajmujący, że dana spółgłoska nie ma przyporządkowanej sobie samogłoski – ( ฺ ). Używany bardzo rzadko.

Sonoranty – Grupa spółgłosek, których dźwięk można dowolnie przedłużać. W tajskim są to spółgłoski: ( ง น ม ย ร ล ว ญ ณ ฬ ). Wszystkie sonoranty należą do niskiej grupy spółgłosek.

Spółgłoska przydechowa (ang. aspirate consonant) – Spółgłoska, której wymowie towarzyszy krótkie i silne wypuszczenie ustami powietrza. W tajskim są to spółgłoski niskiej klasy ( ค, ฆ, ช, ท, ธ, พ, ภ ) oraz wysokiej klasy ( ข, ฉ, ถ, ผ, ห ), odpowiadające z grubsza dźwiękom: /kh/, /ch/, /th/ oraz /ph/.

Spółgłoska trąca (ang. fricative consonant) – Spółgłoska, której wymowie towarzyszy gwałtowne przepchnięcie powietrza między szczelinami w narządach mowy. W tajskim są to spółgłoski niskiej klasy: ( ซ, ฟ, ฮ ) oraz wysokiej klasy ( ฝ, ส, ศ, ษ, ห ), odpowiadające z grubsza dźwiękom: /f/, /s/, /h/.

Sylaba zamknięta (ang. closed syllable) – Sylaba, która kończy się dźwiękiem spółgłoskowym, a zatem składa się z:

początkowa spółgłoska + samogłoska + kończąca spółgłoska

Sylaby klasyfikuje się jako żywe (ang. live syllable, taj. คำเป็น) lub martwe (ang. dead syllable, taj. คำตาย) w zależności od rodzaju spółgłoski kończącej.

Ton – (ang. tone, taj. เสียงวรรณยุกติ์) – Tajski jest językiem tonalnym, co oznacza, że każda sylaba charakteryzuje się specyficzną wysokością dźwięku. W tajskim występuje pięć tonów: pośredni, niski, opadający, wysoki oraz rosnący. O tym, jaki ton będzie miała dana sylaba, decydują reguły tonów.

Ton niski – (ang. low tone, taj. เสียงเอก) – Jeden z pięciu tonów leksykalnych w języku tajskim. Dźwięk zaczyna się na normalnej wysokości, po czym opada. Ton niski występuje w przypadku martwych sylab z początkową spółgłoską z klasy średniej lub wysokiej, albo gdy nad początkową spółgłoską z klasy średniej lub wysokiej jest znacznik tonu „mai ek” – ( ่ ).

Ton opadający (ang. falling tone, taj. เสียงโท) – Jeden z pięciu tonów leksykalnych w języku tajskim. Dźwięk zaczyna się wyżej niż normalnie, po czym opada. Jeśli początkowa spółgłoska należy do niskiej klasy, ton opadający jest możliwy gdy:

- sylaba jest martwa, a samogłoska jest krótka, lub
- obecny jest znacznik tonu „mai ek” – ( ่ ).

Ton opadający jest również możliwy w przypadku gdy początkowa spółgłoska należy do klasy średniej lub wysokiej, ale tylko, gdy obecny jest znacznik tonu „mai too” – ( ้ ).

Ton pośredni (ang. mid tone, taj. เสียงสามัญ) – Jeden z pięciu tonów leksykalnych w języku tajskim. Dźwięk zaczyna się i kończy na tym samym średnim poziomie. Ton pośredni występuje z żywymi sylabami, gdy początkowa spółgłoska należy do niskiej lub średniej klasy.

Ton rosnący (ang. rising tone, taj. เสียงจัตวา) – Jeden z pięciu tonów leksykalnych w języku tajskim. Wysokość dźwięku zaczyna się na normalnym poziomie i szybko się wznosi. Ton rosnący występuje z żywymi sylabami, gdy początkowa spółgłoska jest z grupy wysokiej lub gdy występuje znacznik tonu „mai jatawa” – ( ๋ ) i początkowa spółgłoska jest z grupy średniej.

Ton wysoki (ang. high tone, taj. เสียงตรี) – Jeden z pięciu tonów leksykalnych w języku tajskim. W wymowie dźwięk zaczyna się wyżej niż normalnie i kończy jeszcze wyżej. Jeśli początkująca spółgłoska należy do niskiej klasy, ton wysoki jest możliwy gdy:

- sylaba jest martwa, a samogłoska jest krótka, lub
- obecny jest znacznik tonu „mai too” – ( ้ ).

Ton wysoki jest również możliwy, gdy początkująca spółgłoska należy do grupy średniej, ale tylko, gdy obecny jest znacznik tonu “mai tri” – ( ๊ ).

Znacznik milczący „gaaran” (taj. การันต์) – Nie wymawia się spółgłoski, nad którą się znajduje – ( ์ ). Np. ยนตร์ – czyli silnik.

Znacznik powtórzenia „jamok” (taj. ยมก) – Oznacza on, że poprzedzające słowo należy wymówić dwukrotnie – ( ๆ ). Np. เล็กๆ to słowo „mały”, które czytamy dwukrotnie w znaczeniu “bardzo mały”.

Znacznik skrótu „pyj jaa noj” (taj. เปยยาลน้อย) – Oznacza on, że poprzedzające słowo jest skrótem – ( ฯ ). Np. กรุงเทพฯ to skrót pełnej nazwy Bangkoku.

Znacznik tonu (ang. tone mark, taj. วรรณยุกต์) – Jeden z czterech symboli, które dodane nad sylabą wpływają na jej ton leksykalny – ( ่ ้ ๊ ๋ ).

Znacznik wyliczenia „“pyj jaa jaj” (taj. เปยยาลใหญ่) – Używany na końcu listy oznacza, że można ją kontynuować. Podobny do polskiego „itd.” i angielskiego „etc.” – ( ฯลฯ ).

Żywa sylaba – (ang. live syllable, taj. คำเป็น) – Sylaba żywa to:

- sylaba otwarta z długą samogłoską, lub
- sylaba zamknięta z żywym zakończeniem sylaby.

Żywe zakończenie sylaby (ang. live consonant ending) – Sylaba, która kończy się spółgłoską z grupy sonorantów. W zamkniętej sylabie jedno z następujących zakończeń: /-n/, /-ng/, or /-m/.