LEKCJE
Lekcja 2 – czyli ryż i jajka
ข - obrazek
I znów zupełnie przypadkowo tak się złożyło, że druga literka w kursie jest też drugą literą tajskiego alfabetu :). To:
ข ไข่
, czyli „ko – kaj1 (jajko)”
Co było pierwsze, jajko czy kura? W przypadku tajskiego alfabetu – to drugie 🙂
W alfabecie IPA: [kh]
ข ไข่ to bardzo często używana litera i występuje w wielu pospolitych wyrazach, z których niektóre poznacie poniżej. Dla nas jest również ciekawa dlatego, że jest jedną ze spółgłosek z grupy wysokiej. Znaleźliście ją już na tablicy spółgłosek? Dobrze. Spółgłoski z grupy wysokiej charakteryzują się tym, że w przeciwieństwie do tych z grupy średniej i niskiej wymawia się je z tonem rosnącym. Uwaga – chodzi tu tylko o sytuacje, kiedy spółgłoska występuje sama, bez żadnej samogłoski czy znacznika tonu. A tak się składa, że recytowanie alfabetu właśnie jest takim przypadkiem.
Posłuchajcie jeszcze raz ก ไก่ i ข ไข่ jedno po drugim:
ก ไก่, czyli „go – gaj1 (kurczak)”
ข ไข่, czyli „ko – kaj1 (jajko)”
Wyraźnie słychać (to znaczy mam nadzieję, że wyraźnie słychać 🙂), że ton dla ก jest inny niż dla ข. A to dlatego właśnie, że ก jest spółgłoską z grupy średniej, a ข z wysokiej. Natomiast oba słowa występujące po nich, czyli ไก่ i ไข่ brzmią bardzo podobnie, również dlatego, że oba mają ten sam ton – niski. W obu przypadkach za ton niski odpowiada głównie znacznik tonu ่ (ten przecinek na górze). Słuchając kolejnych spółgłosek, zwróćcie uwagę, że ton z jakim czytamy spółgłoskę występującą samodzielnie (czyli nie będącą częścią wyrazu!) jest taki sam dla wszystkich spółgłosek z danej grupy.
Pamiętacie może, że przy ก mówiłem, że to jedna z dwóch spółgłosek bez „kółeczka”? No więc, w ข kółeczko już jest :). I tak jak w przypadku wszystkich spółgłosek z kółeczkiem, to od niego zaczynamy pisać ten znak.
Gdzie możemy zobaczyć ข ไข่ na wolności? Ta literka obecna jest zarówno w wyrazie „jajko”, czyli ไข่, jak i w być może najpopularniejszych tajskim wyrazie: „ryż” czyli ข้าว. Znaczy to, że tak samo, jak ก ไก่ najłatwiej znaleźć ją w menu :). Spróbujecie znaleźć oba wyrazy na poniższym zdjęciu:
Menu w tajskiej restauracji
Zaznaczone wszystkie ข ไข่ na tym zdjęciu można zobaczyć tutaj)
W jakich innych popularnych wyrazach znajdziemy ข ไข่?
ขวด kułat1 – butelka
ขอ koo4 – poproszę… / chciał(a)bym
ของ kong4 – należący do (kogoś)
ขับ kap1 – prowadzić pojazd (samochód itd.)
ขา kaa4 – noga
ขาย kaaj4 – sprzedawać
ขาว kaao4 – biały/a
ข้าว kaao2 – ryż
ขี่ kii1 – jechać na czymś (motocyklu, koniu itd.)
เขา kaao4 – ona/ona/ono/oni/one
เข้า kaao2 – wejść
เขียว kieł4 – zielony/a (kolor)
แขก kek1 – gość
แข็ง keng4 – twardy/a
ไข้ kaj2 – gorączka
Jeśli porównacie te słówka ze słówkami z poprzedniej lekcji, zauważycie, że o wiele więcej z nich ma ton rosnący (czyli 4). Jest to ton naturalny dla wszystkich spółgłosek z grupy wysokiej, chociaż oczywiście można go zmienić przez zastosowanie znaczników tonu i innych manewrów :).
A teraz kilka przykładowych wyrażeń z użyciem słów z obu lekcji. Spróbujcie sami wykombinować, co znaczą 🙂:
อยากกินข้าว jaak1gin0kaao2 – chcę jeść ryż
ขาของเด็ก kaa4kong4dek1 – noga dziecka
แข็งมาก keng4maak2 – bardzo twardy/a
ขายยาก kaaj4jaak2 – trudny/a do sprzedania
ขวดเล็ก kułat1lek3 – mała butelka
เขารักลูก kaao4rak3luuk1 – ona/ona/ono/oni/one kocha(ją) dziecko
Odpowiedzi zobaczycie po zaznaczeniu ciemnych pasków kursorem ;).
!Paragraf dla ambitnych! Czym tak naprawdę różni się wymowa ก od ข, jeśli nie mamy do pomocy wyrazów ไก่ i ไข่? Na mojej stronie oraz w wielu innych źródłach dla tej pierwszej używa się litery „g”, a dla drugiej „k”, ale na przykład w alfabecie międzynarodowym IPA nie ma „g” tylko [k] i [kʰ]. Co oznacza to małe [ʰ]? To przydech. Czyli rodzaj artykulacji krtaniowej lub tylnojęzykowej. Tak w niektórych gwarach polskich mówi się słowa: harmata, HAmeryka. I to właśnie przydech jest kluczem do rozróżnienia wymowy ก od ข :).